Powstanie Instytutu

Instytut Chemii Organicznej utworzony został w roku 1970 w rezultacie wprowadzonych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zmian struktury organizacyjnej podlegających mu uczelni. W skład nowej jednostki organizacyjnej weszły istniejące wcześniej na Wydziale Chemicznym Katedry Chemii Organicznej i Syntezy Organicznej oraz Zakład Mikroanalizy. Kierownictwo Instytutu objął członek rzeczywisty PAN, prof. dr hab. Jan Michalski, a stanowisko jego zastępców doc. dr Stanisław Musierowicz i doc. dr hab. Henryk Zając.

W kolejnych latach obowiązki Dyrektora pełnili:
prof. dr hab. Mirosław Leplawy (1972-1992),
prof. dr Ryszard Bodalski (1992-2002),
dr hab. Stefan Jankowski, prof. PŁ (2002-2011),
prof. dr hab. Zbigniew Kamiński (2011-2017).

Ich zastępcami byli odpowiednio:
doc. dr Ryszard Bodalski (1972-1985),
prof. dr hab. Andrzej Zwierzak (1972-1976, 1983-1989, 1992-1998),
dr hab. Andrzej Frankowski prof. PŁ (1983-1987 i 1989-2000),
prof. dr hab. Janusz Zabrocki (1998-2007),
dr hab. Stefan Jankowski, prof. PŁ (2000-2002),
dr hab. Elżbieta Sochacka, prof. PŁ (2002-2011),
prof. dr hab. Tomasz Janecki (2011-2017).

Aktualnie działalnością Instytutu kieruje prof. dr hab. Tomasz Janecki, a funkcje zastępców pełnią dr hab. Łukasz Albrech, prof. PŁ i prof. dr hab. Elżbieta Sochacka. Administracją Instytutu kierowali kolejno Wiktor Wesołowski, mgr inż. Witold Szmajewski, mgr inż. Zbigniew Myszkowski i obecnie inż. Ryszard Staliński.

Zespoły naukowe

W początkowym okresie istnienia Instytutu prowadzone w nim prace naukowe w znacznym stopniu stanowiły kontynuację badań realizowanych wcześniej w macierzystych Katedrach. Do wyjątkowo efektywnych zespołów badawczych należał zespół stworzony i kierowany przez prof. dr hab. Jana Michalskiego. Inicjowane przez niego prace poświęcone organicznej chemii fosforu i siarki miały znaczny oddźwięk międzynarodowy i przyczyniły się do osiągnięcia poważnej pozycji polskiej nauki w tej dziedzinie. Do szczególnie intensywnie rozwijanych należały badania mechanizmów i stereochemii podstawowych reakcji związków fosforoorganicznych, chemii bezwodników różnych organicznych kwasów fosforu, chemii pseudohalogenków fosforoorganicznych oraz chemii fosforoorganicznych ambidentnych elektrofili.

Drugim zespołem, którego tematyka badawcza wniosła istotny wpływ na obecny kształt Instytutu był zespół powołany do życia przez prof. dr hab. Mirosława T. Leplawego. Przedmiot jego zainteresowań stanowiła chemia aminokwasów i peptydów. Pionierski program realizowanych badań obejmował opracowanie dogodnych metod syntezy zróżnicowanych strukturalnie α,α-dipodstawionych glicyn (w tym α-alkioloseryn) i ich zastosowanie jako elementów wymuszających określoną konformację łańcucha peptydowego. Równie ważne były poszukiwania oryginalnych i wydajnych sposobów otrzymywania analogów peptydów bioaktywnych oraz badania zależności pomiędzy ich strukturą a aktywnością biologiczną.

Ponadto, od momentu powstania, w składzie Instytutu znalazła się grupa kierowana przez prof. dr hab. Bolesława Bochwica. Zajmowała się ona chemią acyklicznych i cyklicznych izoprenoidów, koncentrując się na wyjaśnieniu nowych przegrupowań tych związków. Innym przedmiotem tych prac, rozwijanych później przez dr S. Markowicza, były sposoby funkcjonalizacji i transformacji wybranych terpenów w chiralne katalizatory oraz ich aplikacja w syntezie asymetrycznej.

Ostatnim elementem powstającego Instytutu stał się zespół badawczy kierowany przez doc. dra Henryka Zająca. Tematem jego prac były metody syntezy modyfikowanych steroidów, głównie 11-azapregnanu, estronu i kortykosteroidowych analogów ektyzonu.

Szybki rozwój chemii organicznej i dziedzin pokrewnych oraz związane z nim wyzwania naukowe a także konieczność wprowadzenia zmian personalnych spowodowały zachodzące w miarę upływu lat stałe rozszerzanie zakresu tematyki badawczej Instytutu i korektę jego struktury. W roku 1972, prof. dr hab. Jan Michalski powołany został na stanowisko Dyrektora utworzonego w Łodzi Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN. Stało się to przyczyną przekształcenia tej grupy w cztery niezależne zespoły prowadzone przez samodzielnych pracowników naukowych, kontynuujące tematykę fosforoorganiczną.

Zespół kierowany przez prof. dr hab. Andrzeja Zwierzaka i realizujący z sukcesem w latach 1972-2003 prace poświęcone chemii amidów różnych kwasów fosforu, katalizie przeniesienia międzyfazowego, nowym metodom fosforylacji alkoholi, syntezie amin wykorzystującej reakcję Staudingera oraz zastosowaniom fosforyloaldimin jako równoważników syntonów typu a1.

Zespół doc. dr hab. Anny Markowskiej, później prof. PŁ, działający w latach 1972-1992, którego program obejmował poszukiwania efektywnych metod alkilowania i arylowania kwasów fosforu, nowych sposobów otrzymywania PAS-u z wiązaniem P-S-C oraz badania zmierzające do wyjaśnienia mechanizmu przegrupowania Piszczymuki.

Zespół prof. dr Ryszarda Bodalskiego, którego prowadzone w latach 1972-2002 badania obejmowały oryginalne metody otrzymywania oraz stereochemię wybranych wielofunkcyjnych fosfolanów, fosfolenów, fosfino tlenków i fosfinianów, syntezę i reaktywność pochodnych kwasu metafosforowego, syntezę i aplikację uniwersalnych syntonów fosforoorganicznych a także syntezę wysoce aktywnych fosforoorganicznych insektycydów.

Zespół doc. dr Stanisława Musierowicza pracujący w latach 1972-1977 nad sposobami otrzymywania optycznie czystych estrów kwasu (fenylometoksy)-fosfonylooctowego, ich zastosowaniem w syntezie asymetrycznej kwasów allenokarboksylowych i γ-laktonów oraz kontrolowanej kinetycznie syntezie podstawionych chiralnych węglowodorów cyklicznych.

W drugiej połowie lat 1970 tematyka naukowa Instytutu uległa ważnemu uzupełnieniu. Dzięki inicjatywie dra Andrzeja Małkiewicza rozpoczęte zostały badania poświęcone chemii kwasów nukleinowych, ukierunkowane głównie na syntezę i strukturę ich hipermodyfikowanych komponentów. Po awansie w 1992 roku, dr hab., a później prof. dr hab. Andrzej Małkiewicz objął obowiązki kierownika grupy prowadzącej te badania i pełnił je do 2009 roku. Obecnie grupą kieruje prof. dr hab. Elżbieta Sochacka.

W 1987 roku samodzielną działalność rozpoczął stworzony przez dr hab. Andrzeja Frankowskiego, prof. PŁ i kierowany przez niego do roku 2000 zespół, którego przedmiotem zainteresowania była chemia imidazoli o działaniu leczniczym oraz imidazolocukrów jako inhibitorów glikozydaz i potencjalnych leków przeciwcukrzycowych.

W końcu lat 1990 i na początku lat 2000 w Instytucie miały miejsce ważne zmiany organizacyjne. Powstały dwa nowe, tworzone od podstaw zespoły peptydowe o zbliżonym profilu naukowym i nowych zadaniach badawczych, zespół kierowany od roku 1997 do chwili obecnej przez prof. dra hab. Zbigniewa Kamińskiego oraz zespół peptydowy, którym kieruje od roku 2000 po dzień dzisiejszy dr hab. Aleksandra Olma. Po przejściu profesora Leplawego na emeryturę kierownictwo jego zespołu przejął prof. dr hab. Janusz Zabrocki i kierował nim w latach 1997–2008. Zespół zajmował się konstrukcją mimetyków wiązania cis-peptydowego, wykorzystując fragmenty 1,5-dipodstawionych tetrazoli i kwasu 4-aminopiroglutaminowego oraz syntezą i właściwościami modyfikowanych za pomocą tych mimetyków analogów peptydów naturalnych. W 2008 roku kierownictwo tej grupy objął i pełnił je do roku 2015 prof. dr hab. Stefan Jankowski. Znacznym przekształceniom, związanym z kończącą się działalnością naukową prof. dr hab. Andrzeja Zwierzaka i prof. dr Ryszarda Bodalskiego oraz usamodzielnianiem ich współpracowników uległa także struktura grup badawczych zajmujących się chemią związków fosforu. Powstały nowe samodzielne zespoły: prof. dra hab. Tadeusza Gajdy, prof. dra hab. Tomasza Janeckiego, prof. dra hab. Henryka Krawczyka, dra hab. Piotra Majewskiego.

Instytut Chemii Organicznej, 2014 r.

W latach 1970-2015 we wszystkich zespołach badawczych przeprowadzono i zakończono ponad 80 przewodów doktorskich.

Osiągnięcia naukowe

Piętnastu doktorów, pracowników Instytutu Chemii Organicznej uzyskało stopień doktora habilitowanego:

• T. Gajda (1995),
• T. Janecki (1996),
• S. Jankowski (1998),
• A. Frankowski (1987),
• Z. Kamiński (1997),
• H. Krawczyk (2001),
• B. Kolesińska (2011),
• P. Majewski (1995),
• A. Małkiewicz (1992),
• A. Markowska (1972),
• B. Młotkowska (1993),
• A. Olma (2000),
• U. Słomczyńska (1994),
• E. Sochacka (2002),
• A. Wróblewski (1988),
• J. Zabrocki (1995).

Spośród nich tytuły naukowe profesora otrzymało w latach 1970-2014 dwunastu pracowników:

• R. Bodalski (1992),
• T. Gajda (2013),
• T. Janecki (2009),
• S. Jankowski (2012),
• Z. Kamiński (2006),
• H. Krawczyk (2010),
• M.T. Leplawy (1977),
• A. Małkiewicz (2001),
• A. Olma (2013),
• E. Sochacka (2013),
• J. Zabrocki (2002),
• A. Zwierzak (1972)

W latach 1970-2015 naukowcy z Instytutu Chemii Organicznej opublikowali ponad 550 prac naukowych, których znacząca większość ukazała się w renomowanych czasopismach o światowym zasięgu, takich jak Nature (IF = 38, 579), Angew. Chem. Int. Ed. (13.455) Nat. Struct. Mol. Biol. ( IF = 11.633), J. Am. Chem. Soc. (IF = 10,677), Nucleic Acids Res. (IF = 8,278), RNA (IF = 6.015), J. Med. Chem. (IF = 5,614), J. Org. Chem. (IF = 4,564), J. Biol. Chem. (FF = 4,651), Chem. Commun. (IF – 6,378) Cell. Mol Life Sci. (IF = 5,856). W dorobku naukowym Instytutu Chemii Organicznej jest również 10 rozdziałów w książkach, ponad 70 publikacji pokonferencyjnych, ponad 700 wystąpień na konferencjach krajowych i zagranicznych, ponad 70 patentów, 2 skrypty, 1 podręcznik akademicki, 3 opracowania książkowe.

Wieloletnią tradycją Instytutu Chemii Organicznej Wydziału Chemicznego PŁ są odbywające się co dwa lata Sesje Naukowe, będące podsumowaniem dorobku pracowników i doktorantów. Przedstawiane są najnowsze wyniki prac badawczych, a kierownicy zespołów podsumowują dorobek i najważniejsze osiągnięcia oraz przedstawiają plany naukowe poszczególnych grup.

Książki abstraktów wydawane od 2008 roku z okazji Sesji Sprawozdawczych Instytutu Chemii Organicznej

Za badania naukowe wielokrotnie zostały przyznane nagrody Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Prezesa PAN, nagrody Rektora i Dziekana oraz wiele wysokich odznaczeń państwowych takich jak Medale Kostaneckiego, Medale Komisji Edukacji Narodowej, Krzyże Kawalerskie Orderu Odrodzenia Polski, Kawalera Orderu Palm Akademickich (za rozwój stosunków francusko polskich) oraz inne.

Również nasi doktoranci i dyplomanci byli wyróżniani nagrodą Prezesa Rady Ministrów, wielokrotnie nagrodą im Osmana Achmatowicza za najlepsze prace dyplomowe, inżynierskie i magisterskie, wykonane na Wydziale Chemicznym Politechniki Łódzkiej oraz wieloma innymi.

Dydaktyka

Od chwili powstania, Instytut Chemii Organicznej kontynuował prowadzone jeszcze w Katedrach zajęcia z Chemii Organicznej (wykłady, ćwiczenia audytoryjne, laboratoria z preparatyki organicznej) na Wydziale Chemicznym oraz w wymiarze dostosowanym do potrzeb na Wydziale Chemii Spożywczej do roku 1977 (obecnie Wydział Biotechnologii i Nauk o Żywności), na Wydziale Włókienniczym do roku 2001 (obecnie Wydział Technologii Materiałowych i Wzornictwa Tekstyliów) oraz na Wydziale Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska do roku 2002. W latach 1970-1979 oraz od 1994 roku do chwili obecnej pracownicy Instytutu brali udział w kształceniu studentów w ramach studium doktoranckiego.

Od początku powstania pracownicy Instytutu Chemii Organicznej prowadzili zajęcia na studiach zaocznych i wieczorowych na Wydziale Chemicznym, Włókienniczym, Chemii Spożywczej i Inżynierii Chemicznej.

Do 1986 roku na kierunku Chemia, specjalności Chemia i Technologia Organiczna prace dyplomowe pod kierunkiem pracowników Instytutu były wykonywane w ramach dwóch kierunków dyplomowania: Chemia i Technologia Lekkiej Syntezy Organicznej oraz Chemia i Technologia Środków Ochrony Roślin.

Od roku 1986, po uruchomieniu drugiego kierunku studiów, Technologii Chemicznej, specjalność Technologia Chemiczna Organiczna, Instytut Chemii Organicznej kształcił studentów w ramach następujących kierunków dyplomowania: Chemia i Technologia Środków Leczniczych oraz Chemia i Technologia Środków Ochrony Roślin, a po roku 1996 w ramach kierunku Chemia oraz Technologia Chemiczna. Wprowadzona została w 2005 roku nowa specjalizacja Chemia Medyczna na kierunku Chemia.

Po podpisaniu przez Polskę Deklaracji Bolońskiej od 2007 roku na Wydziale Chemicznym wprowadzone zostają studia trzystopniowe, obejmujące studia inżynierskie, magisterskie i doktoranckie. Obecnie Instytut Chemii Organicznej prowadzi zajęcia na I stopniu studiów w ramach kierunku Chemia, Technologia Chemiczna, Ochrona Środowiska, Nanotechnologia, Chemia Budowlana, Inżynieria Materiałowa oraz na II stopniu studiów w ramach kierunku Chemia, Technologia Chemiczna, Ochrona Środowiska i Nanotechnologia. Pracownicy Instytutu prowadzą również zajęcia na III stopniu studiów, w ramach studiów doktoranckich na kierunkach: Chemia i Technologia Chemiczna.

Wykłady, laboratoria, ćwiczenia i seminaria na I stopniu studiów prowadzone przez pracowników Instytutu Chemii Organicznej obejmują: Chemię organiczną I, Stereochemię I, Elektroniczne źródła informacji naukowej i technicznej, Metody syntezy organicznej, Chemię związków heteroorganicznych, Biotechnologię, Chemię bioorganiczną, Chemię życia, Agrochemię organiczną, Podstawy projektowania leków, Identyfikację związków naturalnych, Chemię kombinatoryczną, Biokatalizę w syntezie chemicznej, Inżynierię genetyczna, Projektowanie syntez, Zarządzanie produktami chemicznymi, Technologię lekkiej syntezy organicznej, Chemię i technologię związków naturalnych, Katalizę w syntezie i technologii organicznej, Strategię syntezy związków organicznych, Metody spektroskopowe w procesach technologicznych, Metody rozdziału związków organicznych oraz Angielską terminologię chemiczną.

Na II stopniu studiów prowadzone przez pracowników Instytutu są wykłady, laboratoria, ćwiczenia i seminaria dla kierunku Chemia z Chemii organicznej II, Stereochemii II, Stereoselektywnych metod syntezy organicznej, Katalizy organicznej, Mechanizmów reakcji, Analizy retrosyntetycznej, Metod immunologicznych w terapii i diagnostyce, Farmakologicznie aktywnych związków naturalnych i biofarmaceutyków, Analizy związków organicznych, Zaawansowanej spektroskopii NMR, Chemii związków naturalnych, Chemii związków fosforoorganicznych, Chemii medycznej, Technik NMR w chemii leków, Biostereochemii.

Dla kierunku Technologia Chemiczna zajęcia obejmują wykłady, laboratoria, ćwiczenia i seminaria z Chemii i technologii środków ochrony roślin, Biotechnologii technicznej, Chemii i technologii środków leczniczych, Zaawansowanych technik rozdziału związków organicznych, Katalizy organicznej w procesach technologicznych, Chemicznych podstaw procesów technologicznych, Struktura a aktywność biologiczna, Logistyki surowców i produktów chemicznych, Form użytkowych leków i agrochemikaliów, English in Science and Technology, Organic and Polymer Chemistry, Współczesnych metod spektroskopowych, Metod badań substancji aktywnych oraz praktycznych problemów patentowania i pozyskiwania funduszy.

Aktualnie, w ramach studium doktoranckiego Instytut Chemii Organicznej prowadzi następujące wykłady: Magnetyczny rezonans jądrowy, Mechanizmy reakcji związków organicznych, HPLC w analizie i oczyszczaniu biopolimerów, Prodrugs - are they to become „magic bullets” of the XXI century medicine?, Reaktywne cząsteczki chemiczne, Zastosowanie biokatalizatorów w chemii organicznej i medycznej.

Większość naszych absolwentów znajduje zatrudnienie zgodne z profilem wyktształcnia w instytucjach naukowych oraz w przemyśle.

Pracownicy Instytutu Chemii Organicznej aktywnie włączają się w promowanie Wydziału biorąc udział w Festiwalach Nauki, Techniki i Sztuki poprzez wygłaszanie wykładów oraz przygotowanie i realizacje ścieżek edukacyjnych.