ZAGROŻENIE POŻAROWE

Niebezpieczeństwo pożaru jest najczęstszym zagrożeniem występującym w laboratorium chemii organicznej. Wiąże się ono przede wszystkim z pracą z wieloma lotnymi i łatwo palnymi substancjami, zwłaszcza rozpuszczalnikami. Niebezpieczeństwo i konsekwencje pożaru można znacznie zmniejszyć minimalizując ilość palnych rozpuszczalników i stosując się do niżej przedstawionych zaleceń.

Palenie papierosów stwarza zawsze niebezpieczeństwo pożaru i jest w laboratorium niedozwolone.

Nie wolno stosować otwartych źródeł ognia w pobliżu palnych rozpuszczalników. Praca z takimi substancjami wymaga zachowania szczególnej ostrożności i może odbywać się wyłącznie pod wyciągiem. Pary rozpuszczalników organicznych są na ogół cięższe od powietrza, rozchodzą się szybko nie unosząc się do góry i mogą ulec zapaleniu nawet od odległego źródła ognia, przy czym płomień przerzuca się do naczynia z rozpuszczalnikiem. Tablica 1 podaje niektóre łatwo palne rozpuszczalniki w kolejności wzrastającej temperatury zapłonu.

Odczynniki zaliczane do I klasy zagrożenia pożarowego:

aceton, aldehyd octowy, alkohol allilowy, benzyna, benzen, cykloheksan, dioksan, 1,1- i 1,2-dichloroetan, etanol, eter dietylowy i naftowy, etylobenzen, heksan, heptan, ksylen, metanol, octan etylu i metylu, pentan, propanol, izopropanol, pirydyna, toluen.

Odczynniki zaliczane do II klasy zagrożenia pożarowego

Butanol, izobutanol, bezwodnik octowy, chlorobenzen, cykloheksanon, glikol etylenowy, kwas octowy, octan butylu, pentanol, terpentyna.

Przed zapaleniem palnika należy upewnić się, czy nikt w pobliżu nie pracuje z substancjami łatwo palnymi.

Tabela 1

Własności typowych rozpuszczalników

Rozpuszczalniki palne o temperaturze zapłonu < 100^oC należy destylować z łaźni wodnych ogrzewanych elektrycznie, elektrycznego płaszcza grzejnego lub łaźni olejowej podgrzewanej płytką elektryczną. Bezpośrednie ogrzewanie palnikiem gazowym powinno być stosowane jak najrzadziej.

Nigdy nie należy przechowywać palnych rozpuszczalników w naczyniach otwartych, aby nie umożliwiać rozprzestrzeniania się lotnych par, co z kolei grozi pożarem. W razie rozlania rozpuszczalnika lub przypadkowego nagromadzenia się palnych par, całe laboratorium należy jak najszybciej przewietrzyć.

Po wylaniu do zlewu resztek palnych cieczy, należy zlew bardzo dokładnie przepłukać dużą ilością wody i pamiętać, że mimo to część rozpuszczalnika może pozostać w syfonie i jego pary mogą wypełniać zlew jeszcze przez pewien okres czasu.

Należy kontrolować działanie palników gazowych. Jeśli płomień zostanie zdmuchnięty, należy wyłączyć gaz i zapalić palnik ponownie po upływie kilku sekund. Jeśli płomień pali się wewnątrz palnika, to następuje jego silne nagrzanie. Należy wówczas odciąć dopływ gazu, a ponowne zapalenie może nastąpić dopiero po ostudzeniu i wyregulowaniu palnika. Palnik nie używany w danej chwili należy zgasić; nieświecący płomień jest bowiem często niewidoczny w świetle słonecznym i może być przyczyną pożaru.

Resztek sodu nie wolno wyrzucać do zlewów i koszy na śmieci, gdyż grozi to eksplozją i pożarem. Resztki sodu likwiduje się rozpuszczając je w alkoholu (etanol, propanol, butanol) w zlewce pod wyciągiem, z dala od źródeł ognia.